Pasjans w różnych kulturach: co kryje się za nazwą?

Pasjans, klasyczna gra karciana uwielbiana przez miliony nosi różne nazwy na całym świecie, a każda odzwierciedla pewną kulturową specyfikę. Gra ta podbija serca rzeszy graczy – zarówno tych szukających odrobiny relaksu, jak i tych dążących do umysłowej gimnastyki.

Ile wariacji nazwy gry w pasjans występuje?

W Stanach Zjednoczonych gra jest powszechnie znana jako „Solitaire”. Termin ten pochodzi z języka francuskiego, od słowa „solitaire”, oznaczającego „samotny” lub „sam”, co doskonale pasuje do gry, w którą często gra się solo. Popularność gry wzrosła, gdy „Klondike Solitaire” został włączony w oprogramowanie Microsoft Windows 3.0 w 1990 roku. Gra miała początkowo służyć jako rozrywkowy sposób na pomoc nowym użytkownikom w nauce obsługi myszy, która była wówczas dla wielu zupełnie nowym narzędziem. Choć dziś może to wydawać się dziwne, w tamtych czasach komputerów używało się głównie poprzez komendy w wierszu poleceń, co wymagało jedynie klawiatury.

W Wielkiej Brytanii gra jest znana głównie jako „Patience”. Nazwa ta podkreśla strategiczną naturę rozgrywki i cierpliwość, jakiej wymaga. Pasjans zyskał ogromną popularność w epoce wiktoriańskiej, zwłaszcza wśród przedstawicieli wyższych sfer. Upodobał ją sobie choćby mąż królowej Wiktorii, książę Albert. Często pojawiała się też w literaturze tamtego okresu – w tym w powieści Charlesa Dickensa „Wielkie nadzieje”.

We Francji oprócz nazwy Solitaire obowiązują także „Patience” i „Réussite”. „Solitaire” nawiązuje do samotniczego charakteru rozgrywki. „Patience” odnosi się do rozwagi i ostrożności niezbędnej do wygranej, a „Réussite”, co oznacza „sukces”, skupia się na celu prawidłowego sortowania kart. Uważa się, że pasjans upowszechnił się właśnie we Francji. Często bywał wspominany w dziełach literackich z początku XIX wieku. Ceniony za propagowanie strategicznego myślenia i cierpliwego skupienia, pasjans zajmuje we francuskiej kulturze szczególne miejsce. Gra szybko rozprzestrzeniła się w całej Europie, stając się ulubioną rozrywką ludzi z różnych warstw społecznych.

W Niemczech gra jest znana pod nazwą „Solitär”, co pochodzi od słowa „solitaire”. Używana jest również nazwa „Patience”, co odzwierciedla wpływy zarówno francuskie, jak i angielskie. Obecność w obiegu obu nazw pokazuje, jak różne prądy kulturowe wpływały na kształt powszechnych upodobań – również i tu „Solitär” stało się ulubioną rozrywką zwolenników wyciszającej, intelektualnej rozrywki.

W Danii gra nosi nazwę „7 Kabale”, gdzie „kabale” oznacza „kabałę” (karciany rytuał) lub „intrygę”. Termin ten sugeruje związek z mistycznymi praktykami układania kart (tzw. „tableau”) powiązanych z wróżbiarstwem, tak popularnym w Europie w połowie XVIII wieku. Gra bywała używana do przepowiadania wyniku osobistych przedsięwzięć i zobowiązań – udana partia miała symbolizować pomyślne rozstzygnięcia.

„7” w nazwie pochodzi od siedmiu kolumn kart układanych na początku, co nawiązuje do strategicznego charakteru gry. „7 Kabale” upowszechniła się w Danii na początku XX wieku – była uprawiana w klubach i na spotkaniach towarzyskich. Jej popularność wśród Duńczyków wynikała również z rozgłosu, jaki zdobyła w innych krajach Skandynawii.

Portugalscy gracze nazywają grę „Paciência”, co również oznacza „cierpliwość” i podkreśla strategiczną naturę rozgrywki. W Hiszpanii i we Włoszech gra jest znana jako „Solitario”, a zatem bliźniaczo do „Solitaire” – odnosi się do samotniczej istoty rozgrywki, która czyni ją idealną rozrywką dla osób szukających wyciszenia w wolnym czasie.

W Rosji gra jest powszechnie znana jako „Пасьянс «Косынка»” (pasjans „Kosynka”), czyli „chusteczka”. Nazwa ta nawiązuje do kształtu układanego z kart – przypominającego chusteczkę – stosowanego w wielu tradycyjnych rosyjskich grach karcianych. 

W Polsce zakorzeniła się nazwa „Pasjans”, co odzwierciedla historyczny wpływ Francji w XVIII i XIX wieku, kiedy język francuski był powszechnie używany w europejskiej dyplomacji i kulturze. We francuskim „patience” oddaje potrzebę starannego planowania i cierpliwego układania kart. Tę samą ideę przekazuje spolszczona nazwa, podkreślająca strategiczną naturę gry.

W Japonii gra nosi nazwę „ソリティア” (Soritia), co jest bezpośrednią transliteracją angielskiego słowa „Solitaire”. Nazwa ta ukazuje silny wpływ kultury zachodniej na współczesną Japonię. Uważa się, że pasjans trafił do Japonii na początku XX wieku, a szczególną popularność zyskał po II wojnie światowej. W raz z rozwojem technologii pasjans jeszcze umocnił swoją pozycję i na stałe zagościł wśród ulubionych rozrywek Japończyków.

Pasjans to globalna gra

Od brytyjskiego „Patience”, przez francuskie „Réussite” po mistyczne „7 Kabale” z Danii, różnorodne nazewnictwo pasjansa obrazuje jego międzynarodową popularność i wpływ na różne kultury. Gra stanowi nie tylko międzykulturowy pomost, ale także pozostaje cenioną rozrywką, pomagającą graczom gimnastykować umysły i cieszyć się przystępną karcianą rozgrywką.